تبادل
لینک هوشمند
اقتصاد سياسي به زبان ساده(33)
شرایط شيوه‌ي توليد سرمايه‌داري
گفتيم که کالا محصولي يا فراورده‌اي است که به منظور فروش و مبادله توليد مي‌گردد. قبل از اين که شيوه توليد سرمايه‌داري در جامعه حاکم گردد، دوران بسيار طولاني شيوه‌هاي توليد متفاوتي در اعصار گذشته (جامعه نخستين، برده‌داري و فئودالي) رواج داشت که در همه‌ي آن‌ها، يک هدف و انگيزه‌ي اصلي تولید اين بود که نيازهاي مادي انسان‌ها را برطرف سازد. بدين معني که در جوامع گذشته توليد در جهت مصرف صورت مي‌گرفت نه به خاطر فروش و مبادله. البته منظور اين نيست که هيچ محصولي يا فراورده‌اي به فروش نمی‌رفت و یا با فرآورده‌ی دیگری مبادله نمي‌گرديد. بلکه بعد از متلاشي شدن جامعه نخستين، در کنار توليد براي مصرف شخصي، توليد فرآورده يا محصول اضافی که مورد نیاز نبود، فروخته و یا با فرآورده‌ی مورد نیاز مبادله می‌گردید. توليد فرآورده يا محصول به منظور مصرف شخصي نه فقط در عصر برده‌گي و فئوداليسم بلکه در مراحل ابتدايي سرمايه‌داري هم، به عنوان پايه و اساس اقتصاد جامعه، حکم‌فرمايي مي‌کرد. اما در جريان رشد و تکامل سرمايه‌داري است که ضربه‌ي قطعي بر توليد براي مصرف شخصي وارد مي‌گردد و بدين ترتيب شيوه توليد براي مصرف شخصي از ميان مي‌رود و شيوه توليد سرمايه‌داري يعني توليد براي فروش برتري يافته و جاي آن را مي‌گيرد و به عنوان پايه و اساس اقتصاد سرمايه‌داري عمل مي‌کند، هر چند ممکن است که بقاياي شيوه توليد گذشته هم در کنار آن وجود داشته باشد.
براي پيدايش شيوه توليد سرمايه‌داري شرايطي لازم است که يکي از مهم‌ترين آن‌ها تقسيم اجتماعي کار مي‌باشد.
اما پرسش اين است که مگر در گذشته، مثلا" در جامعه نخستين، برده‌داري و فئوداليسم، تقسيم کار وجود نداشته است؟ پاسخ بله است. همان طور که قبلا" گفتيم در طول تاريخ جامعه‌‌ي بشري، يکمين و دومين تقسيم بزرگ کار اجتماعي صورت گرفت؛ اين تقسيم‌ها به خاطر تکامل کشاورزي، دامداري و صنعت‌گران کارگاهي به وجود آمد. با وجود اين دو تقسيم کار بزرگ اجتماعي، توليد براي فروش، يعني شيوه توليد سرمايه‌داري وجود نداشته است.
تقسيمِ کار، شرط لازم توليد‌ِ کالاست، مي‌گوييم کالا نه فرآورده يا محصول توليد اعصار گذشته که جهت مصرف بود نه فروش. اما توليد‌ِ کالا، شرطِ لازمِ تقسيمِ کار نيست. يعني اين که براي توليد‌ِ کالا، حتما" تقسيم کار لازم است؛ اما براي وجود تقسيم کار در جامعه، حتما" لازم نيست که کالا توليد شود.
چرا نمي‌توانيم بدون تقسيم کار، کالا توليد نماييم؟ براي اين که هرگاه در جامعه هر خانواده خودش کشاورزي کند، دامداري کند، گندم درو کند، گندم را خود با آسياب دستي، آسياب کند، نان به پزد، خانه بسازد، چرم تهيه نمايد، لوازم منزل و ابزار کار بسازد، پوشاک تهيه کند، آهنگري و نجاري کند و به طور کلي همه‌ي افراد جامعه هر کس همه‌ي نيازهاي مادي خود را توليد نمايد، ديگر توليد کالا به منظور فروش، مفهومي نداشت، زيرا خريداري وجود ندارد، همه توليد‌کننده هستند. بنابراين کالا چيزي است که براي فروش توليد مي‌شود، و هنگامي که در جامعه تقسيم کار وجود نداشته باشد و به همين خاطر هرکس به تنهايي همه‌کارهاي تولیدی را انجام دهد، توليد کالايي امکان‌پذير نيست.
شرط دومي که براي شيوه توليد سرمايه‌داري لازم است، مالکيت خصوصي بر ابزار توليد مي‌باشد؛ به عنوان مثال هنگامي که شخصي به منظور فروش کالايي توليد مي‌کند، در صورتي مي‌تواند اين کار را انجام دهد که آن کالا مال خودش باشد تا بتواند آن را به فروش برساند. و همچنين در صورتي که کالا مال خودش است که ابزاري که با آن، کالا توليد شده است، مال خودش باشد. به بيان ديگر توليد‌کننده وقتي مي‌تواند محصول توليد‌ي خود را به عنوان کالا به فروش برساند، که ابزار توليد از آن خودش باشد يعني مالک ابزار توليد باشد. مثلا" در جامعه نخستين چون ابزار توليد ساده و مالک نداشت، توليد فرآورده يا محصول براي فروش نبود بلکه براي مصرف بود. اما در دوره‌ي برده‌گي و فئوداليسم ابزار توليد تکامل يافت اما همانند امروز ماشيني نبود، بلکه بيشتر از حيوانات براي توليد استفاده مي‌شد و داراي مالک شد و در نتيجه فرآورده يا محصول هم جهت فروش و مبادله به طور بسيار ضعيف و محدود، توليد مي‌گرديد اما اساس و پايه‌ي اقتصاد را تشکيل نمي‌داد.
بنابراين به طور خلاصه و مفيد نتيجه‌اي که به دست مي‌آوريم اين است که شرط لازم براي شيوه توليد سرمايه‌داري عبارت است از:
1-تقسيم کار اجتماعي
2-مالکيت خصوصي بر ابزار توليد.
ادامه دارد
نظرات شما عزیزان:
